Ove godine, sa posebnim pijetetom se sećamo kada je u februaru 1915. g. kraljica Meri, supruga britanskog kralja Džordža Petog, nakon osnivanja Srpskog potpornog fonda za pomoć narodu Srbije u Velikom ratu 23. septembra 1914. godine, prihvatila pokroviteljstvo nad Fondom i postala njegova počasna predsednica. Putem ovog Fonda, osnovanog od strane srpskih rodoljuba i istaknutih Engleza, koji je brojao oko 700 članova, za koje je bilo pitanje morala i časti da pomognu „viteškoj Srbiji”, dobrovoljnim prilozima britanskog naroda i naroda zemalja britanske krune, za četiri ratne godine, prikupljeno je više od milion funti sterlinga pomoći u vidu bolnica, lekova i organizovanih medicinskih misija. Velika Britanija bila je jedna od prvih zemalja saveznica koja je uputila dobrotvorne medicinske misije u Srbiju, a njihova specifičnost se ogledala u činjenici da je u njima bio najveći broj žena, oko 600 – lekarki, medicinskih sestara, bolničarki.
Ovaj gest, koji je bio čin istinske humanosti pojedinaca, među kojima i veliki broj medicinskih sestara iz Škotske, koje su rizikujući sopstvene živote pritekle u pomoć Srbiji i njenom stanovništvu pogođenom, pored ratnih užasa i epidemijom pegavog tifusa, zauvek će ostati neizbrisiva spona između naših naroda.
Među njima se posebno isticala dr Elsi Inglis koju su zvali i “srpska majka”, kao i ledi Lejla Pedžet, supruga tadašnjeg britanskog ambasadora ser Ralfa Padžeta koji je kasnije bio i komesar britanskih misija u Srbiji.
Sećanje na angažovanje, predanost i požrtvovanost predstavnika britanskih medicinskih misija, kao i napori članova Srpskog potpornog fonda iz Londona na prikupljanju humanitarne pomoći mora se negovati i čuvati, jednako kao i savezničke veze stvorene i ojačane u prvim danima Velikog rata. Dužnost nam je i da održavamo sećanje na kragujevačku dramu i valjevsku bolnicu, Nadeždu Petrović, dr Dragu Ljočić, dr Elizabet Ros, dr Elsi Inglis, na najmlađeg podnarednika na svetu Momčila Gavrića, koji je nakon Velikog rata poslat na školovanje u Britaniju i bio najbolji đak u grofoviji Kent, u školi „Heri Rajt”, kao i prve žene-ratnike Milunku Savić i Floru Sands, heroine „Gvozdenog puka” srpske vojske.
Čuvena britanska spisateljica, Luiza Miler, u svojoj knjizi “Naš brat – kapetan Flora Sands”, ovekovečila je ovaj deo istorije, a u znak zahvalnosti za njen istraživački poduhvat o stradanju srpskog naroda i savezničkim vezama Srba i Britanaca, nagrađena je na Sretenje 2014. godine, zlatnom medaljom za zasluge za srpski narod.
Najznačajniji Srbi u Velikoj Britaniji, koji su uložili lični i profesionalni ugled kako bi animirali što veći broj uticajnih Engleza iz političkog i javnog života da se uključe u akciju pružanja pomoći Srbiji su bili Jovan Cvijić, Čedomilj Mijatović, Milan Ćurčin, Tihomir Đorđević, Vojislav Jovanović, dr Slavko Grujić, vladika Nikolaj Velimirović i dr. Paralelno sa ovim, srpski ćaci i studenti su kroz svoje akademsko angažovanje, isticali značaju srpske žrtve u kontekstu slobode i opšteg mira, dok su plakati oblepljeni na javnim mestima širom Engleske pozivali lokalno stanovništvo da se “moli za Srbiju”.
Posebna zahvalnost za doprinos i održavanje Srpskog potpornog fonda ide Dejvidu Lojd Džordžu, Vinstonu Čerčilu, ser Artur Evansu, Valentinu Čiroulu, Robertu Vilijamu Siton Votsonu, ser Čarlsu Čedvik Omanu, ledi Konstans Džejn Bojl, dr Džejms Veriji sa suprugom dr Frensis Dikinson Veri, kardinalu Bornu, lord Halevfšanu i mnogim drugima.
